“It’s the most wonderful time of the year”, zingt Andy Williams in de gelijknamige kerstklassieker over de kerstperiode. Ja dúh, in 2020 aka het coronajaar geeft een ieniemienie feestje dat in het vooruitzicht ligt ons al snel het gevoel alsof we op het punt staan om het WK voetbal te winnen, alsof George Clooney over een uur aan onze deur staat om een kopje Nespresso te brengen of beter nog, alsof we weten dat Gaston van de loterij ons morgen een miljoen komt afgeven.
Kerst is voor veel mensen een heerlijk feestje, en velen vinden het dan ook vermakelijk om al vroeg kersthitjes op te zetten. En hoewel dat in dit jaar best wel gemakkelijk te verklaren valt (kerst wordt namelijk geassocieerd met gezelligheid en onbezorgdheid – die lijken ver weg in dit coronatijdperk en dus grijpen we naar een houvast), is het elk jaar weer opvallend dat mensen graag al we-ken voor de feestdagen de kerstmuziek op volume hoog aanzwengelen.
Wat is het waarom we zo graag naar kerstmuziek luisteren? Wij bedachten 5x hoe dat zou kunnen komen.
1. Kersthitjes zijn meer dan een tijdelijke Top 40-hit: ze zijn ‘here to stay’
Kerstsongs zijn gemaakt om elk jaar opnieuw te worden gedraaid. Het zijn nummers die je eigenlijk alleen maar op bepaalde dagen dient te draaien. ‘Sinterklaas Kapoentje’ draai je immers ook niet als je in de zomer op je strandmatje ligt te chillen en ‘Happy Birthday’ draai je alleen als je jarig bent. Die muziek is namelijk nou eenmaal niet zo bijzonder dat je op een random dag denkt: “Potjandorie, ik heb nu mega veel zin om ‘Pepernoten Marsepein’ luidkeels mee te zingen.”
Het zijn daarmee wel nummers die tijdloos blijven: het is de wereldberoemde dj David Guetta die we met zijn genre-gevoelige nummers uit de Top 40 kicken en we pas weer toelaten in ons muzikale leven als hij zich opnieuw bewijst met een nieuwe hit. Maar de onbekende Andy Williams, van wie jij wellicht zijn naam niet eens kende voor je dit artikel las, voegen we elk jaar weer zonder wikken toe aan onze afspeellijst.
Kerstmuziek is dus niet een bepaald genre dat je afkeurt en uit je leven bant. Echter, tegelijkertijd zijn er door de jaren heen zó oneindig veel kerstsongs gemaakt dat er voor iedere gemoedstoestand wel een toepasselijke kerstsong bestaat – en dus zijn er genoeg kerstnummers die aan de meesten hun muziekbehoeften voldoen. En daardoor wordt het, ook buiten de feitelijke kerstdagen, fijn om naar kerstmuziek te luisteren. Zo word je helemaal zen van het rustige en bijna meditatieve ‘Silent Night’, maar vrolijk van het opzwepende ‘Rockin’ Around the Christmas Tree’.
2. Het ‘exposure effect’ zorgt ervoor dat je van kerstmuziek gaat houden, ook als je die in eerste instantie niet leuk vindt
We horen je denken: “Er zijn toch alsnog mensen die niet van kerstmuziek houden?” Ja, dat klopt. Maar we horen maar weinig dat mensen kerstmuziek haten. En dat komt door het zogeheten ‘exposure effect’. Het is bewezen (volgens Mic.com) dat hoe vaker we bepaalde muziek horen, hoe groter de kans is dat we die muziek leuker gaan vinden. Aangezien er tegenwoordig zoveel kerstnummers bestaan die elk jaar weer opnieuw en op repeat worden afgespeeld (of je dat nou leuk vindt of niet: je kunt er op de radio niet omheen), worden we veel vaker blootgesteld aan kerstnummers dan aan die andere, ‘outgekickte’ nummers. En dan krijg je het domino-effect: we gaan de kerstmuziek leuker vinden en nóg vroeger draaien. Vervolgens belanden we in een vicieuze cirkel en houden we elk jaar weer die vroege kerstmuziek-spirit alive and kickin.
3. Sweet memories: kerstmuziek geeft een nostalgisch gevoel
Bovendien, kerstmuziek geeft een gevoel van nostalgie. Hoewel er elk jaar ook nieuwe kerstmuziek gemaakt wordt, laten we zoals hierboven genoemd ‘oude’ kersthitjes zonder twijfel toe in ons muzikale leven en het zijn dan ook die ‘oude’ kerstnummers die ons een warm gevoel geven.
Waarom? Nostalgie speelt hierbij een grote rol. Het is bekend dat geuren maar ook muziek associaties kunnen oproepen met bepaalde momenten of gebeurtenissen in ons leven. En kerstmuziek doet ons denken aan vroeger. Aan je oma en opa die die muziek ook mooi vonden, hoe jullie die muziek draaiden bij de open haard of hoe jullie met kerst samen spelletjes speelden en je vader de tijdloze kerstnummers op de piano speelde. Het is een sentiment, dat we graag al zo vroeg mogelijk voelen.
4. Kerstmuziek verbindt en geeft een gevoel van saamhorigheid
Zoals we in punt 1 benoemden, zijn kerstsongs ervoor gemaakt om elk jaar opnieuw te worden gedraaid, maar belangrijker nog: ze zijn er om te worden gedeeld met elkaar. Zoals met je opa en oma, bij wie je gewoonlijk toch echt een generatiekloof in muzieksmaak terugziet, maar met wie je wél samen naar Andy Williams luistert.
Het kerstfeest staat erom bekend dat mensen het ‘samenzijn’ vieren, dat mensen delen en aan elkaar denken. En dat hoor je terug in de muziek. Als je bijvoorbeeld naar ‘Do They Know it’s Christmas’ luistert krijg je het idee dat iedereen op deze wereld een vredige en feestelijke discobal wil maken van de aardbol, maar helaas, was dat maar waar. Des te leuker is het om daar tijdens kerst wél even in te geloven, en stiekem al in die weken vóór kerst.
5. Kerstmuziek is fantasierijk: die romantiseert het leven, en dat is lekker
Kerst associëren we met gezelligheid en onbezorgdheid. En dat is deels terecht, maar kerst gaat natuurlijk niet alleen maar over rozen. Toch voelen we dat over het algemeen wel en het is de kerstman die daar schuldig aan is en het werkwoord ‘overdrijven’ heeft uitgevonden. Kijk alleen al naar al die kerstfilms op Netflix: elk sneeuwvlokje, elk slagroomtoefje en elke kus wordt nét even extravaganter in beeld gebracht dan in een ‘normale’ film.
Ook in kerstmuziek wordt het leven geromantiseerd. En je kunt het niemand kwalijk nemen om even te fantaseren en te geloven dat het leven nét even wat mooier is dan dat het in werkelijkheid is. Want het lijkt in plaats van ‘Kinderen voor Kinderen’ net ‘Volwassen voor Volwassenen’ wanneer we hartstochtelijk meezingen met de fantasierijke nummers als ‘Rudolph The Red-Nosed Reindeer’ en ‘Santaclaus Is Comin’ To Town’ (dat laatste nummer is door meer dan 200(!) artiesten opgenomen, dus reken maar uit hoe vaak men is ‘exposured’ aan dit nummer).
Waar we ‘buiten kerst om’ kunnen huilen bij de verdrietige songteksten van bijvoorbeeld Adele, lijkt de treurigheid in kerstnummers ons niet te raken. ‘It’s Gonna Be a Cold Cold Christmas’ vertelt het verhaal van een eenzame kerst, en toch krijgen we een gelukzalig gevoel bij het luisteren van dit nummer, juíst omdat kerst alsnog een sprookje met een happy end voor iedereen lijkt: de zin “It’s warm, inside, the log fire’s (vertaling: open haard) burning bright” maakt de ‘sadness’ weer draaglijk.
Het is bijzonder: wanneer de eerste sneeuwvlokken zich aandienen in Nederland vallen mensen massaal van hun fiets en zijn alle wissels op het spoor bevroren. Treinreizigers staan koukleumend op stations te wachten, maar dan wel met oordoppen in hun oren waar ‘Let it Snow’ van Jessica Simpson uitgalmt.
En waarom? Omdat de kerstman het voor elkaar heeft gekregen dat we elk kerstelement associëren met romantiek. Huilen op de bank is naar, maar blijkbaar ontzettend romantisch als de open haard aanstaat.
Maar Santa, sneeuw lijkt inderdaad leuk om sneeuwpoppen mee te bouwen, maar eerlijk: sneeuw is soms ook gewoon verrekte onhandig en irritant. Hoe dan ook: het is soms wél gewoon even lekker – zeker in coronatijd – om vroeg met de kerstspirit te beginnen en te fantaseren over een romantisch, fijn leven.
Dus huppakee, zet die kerstmuziek maar alvast aan.
